Trên đường đi từ tu viện Zongkar Choede đến Gaden Sartse, chúng tôi được quý thầy Tây Tạng hướng dẫn thăm viếng tu viện và đại học Sera Jey, tu viện Sera Mey cũng như tu viện Tashi Lhunpo (Tạ chí Luân bố).
Tu viện Tashi Lunpo được đức Đạt lai Lạt ma đời thứ nhất thành lập năm 1447 tại Shigatse Tây Tạng. Đó là một trong bốn tu viện lớn nhất của phái Mũ vàng được lãnh đạo bởi đức Ban thiền Lạt ma, vị lãnh đạo tinh thần quan trọng hàng nhì sau đức Đạt lai Lạt ma.
Năm 1959, có khoảng 5000 vị sư tu học tại đây và 2000 vị khác theo tu học với các tu viện liên hệ tại một số quốc gia ngoài Tây Tạng. Trong thời gian Tây Tạng bị Trung cộng chiếm đóng, rất nhiều kinh sách, hình ảnh, tượng Phật quý báu bị tiêu hủy. Chỉ có một số ít tu sĩ tại đây trốn thoát theo chân đức Đạt lai Lạt ma.
Ban thiền Lạt ma là danh hiệu Đạt lai Lạt ma thứ 5 tặng cho thầy mình là vị trụ trì chùa Trát thập Luân bố (Tashilhunpo - bkra shis lhun po) trong thế kỷ 17. Vì Đạt lai Lạt ma được xem là hoá thân của Quán Thế Âm nên lúc đó Ban thiền Lạt ma được gọi là hóa thân của Phật A Di Đà. Như dòng Đạt lai, dòng Ban thiền cũng được xem là một dòng tái sanh (Chu cô) nhưng Ban thiền Lạt ma không có trách nhiệm lãnh đạo chánh trị. Đến thế kỷ 20, Ban thiền Lạt ma mới nhận một số nhiệm vụ này.
Ban thiền Lạt ma giữ chức cao thứ hai trong trường phái Cách lỗ sau Đạt lai Lạt ma. Dòng tái sanh Ban thiền Lạt ma giữ nhiệm vụ đi tìm hoá thân mới của Đạt lai Lạt ma và ngược lại. Việc đi tìm hoá thân của Ban thiền Lạt ma , hay nói chung là việc tìm bất cứ hoá thân nào, luôn luôn là một nghi lễ tôn giáo và Đạt lai Lạt ma là người lựa chọn quyết định.
Nghi thức này đã có truyền thống từ Đạt lai Lạt ma thứ 5 là La-bốc-tạng Gia-mục-thố (1617-1682) gọi thầy mình là La-tang Khúc-kết (Lobsang Choekyi Gyaltsen) là Ban thiền, nghĩa là một "Đại học giả". Với việc phong hiệu này, ba vị Ban thiền Lạt ma tiền thân của vị này cũng được phong danh Ban thiền. Đạt lai Lạt ma thứ 5 cũng xác nhận hoá thân của Ban thiền Lạt ma thứ 5. Đạt lai Lạt ma thứ 7 xác nhận Ban thiền Lạt ma thứ 6, người lại xác nhận Đạt lai Lạt ma thứ thứ 8. Cũng như thế, Đạt lai Lạt ma thứ 8 xác nhận vị Ban thiền thứ 7.
Ban thiền Lạt ma thứ 10 được tái sanh năm 1938 tại miền đông Tây Tạng, đã không thoát khỏi Tây Tạng được khi Trung cộng chiếm và bị bắt trong mười năm thời gian cách mạng văn hóa. Ngài mất bất ngờ năm 1989.
Theo truyền thống Tây Tạng về tái sanh, Ban thiền Lạt ma 11, Gedun Choekyi Nyima, đã được đức Đạt lai Lạt ma thứ 14, Đăng-châu Gia-mục-thố (Tenzin Gyatso) chính thức công nhận vào ngày 14 tháng 5 năm 1995. Chỉ một thời gian ngắn sau đó, em bé sáu tuổi và gia đình bị mất tích, không ai biết họ hiện đang ở đâu. Ngày 28-5-1996, chánh quyền Trung cộng chánh thức công nhận đã giữ Ban thiền Lạt ma tái sanh và họ cho biết đã bảo vệ ngài theo sự yêu cầu của cha mẹ ngài.
Trung cộng đã chọn một Ban thiền Lạt ma 11 khác tên Gyaincain Norbu và cử hành lễ đăng quang vào ngày 8-12-1995. Vào tháng 9-2007, Trung Quốc ra luật về việc chọn đức Đạt lai Lạt ma trong tương lai phải được chánh quyền Bắc kinh chấp thuận.
Năm 1972, dưới sự chủ trì của đức Đạt lai Lạt ma hiện tại đời thứ 14, tu viện Tashi Lhunpo được tái thành lập tại khu định cư Bylakuppe, tiểu bang Karnakata miền nam Ấn Độ. Được nhận vào tu học ở lứa tuổi từ chín đến mười một, các tu sinh được dạy dỗ đúng theo truyền thống đặc thù của đại học mẹ ở Shigatse bên Tây Tạng. Hơn thế, tu viện đã mở thêm các các môn học mới để các tu sĩ trẻ được học tiếng Phạn ngữ Hindi, Trung văn, Anh văn, toán, khoa học và các môn về xã hội học.
Trong thời gian mười sáu năm theo đuổi trình độ cao cấp, tu sinh được học chữa bệnh (the arts of healing), phép biện chứng (dialectics), tiếng Phạn (ngôn ngữ của người Hindu ở Ấn Độ), siêu hình học, mỹ thuật, và triết học tôn giáo. Phương pháp tranh luận (dialectical debate) đã giúp cho tu sinh hiểu biết rõ ràng sâu sắc hơn ý nghĩa của kinh điển, và mỗi năm có hai lần thi viết và vấn đáp.
Sau khi hoàn tất trình độ cao học, và sáu năm thi (Gelugpa examination), tu sinh đạt được bằng tiến sĩ (Doctor of Divinity). Nhiều tu sinh tiếp tục theo học lên trường Mật giáo Tashi Lhunpo Maha Tantric College để học về chú (tantra), ấn (mudra), làm bánh lễ cúng dường (torma cake offerings), thực hiện mạn đà la (mandala), ca nhạc và múa (sacred music và monastic dance)
Chương trình tu học và đời sống của các tu sinh nhờ vào sự đóng góp hỗ trợ của Phật tử khắp nơi. Xin gởi về:
Địa chỉ liên lạc:
Tashi Lhunpo Monastery
Tibetan Settlement, P.O. Bylakupy 571104
Mysore District, K.S. South India
Điện thoại: +91 8223 252601
Tu viện Tashi Lhunpo được tái thành lập tại khu định cư Bylakupy, tiểu bang Karnakata miền nam Ấn Độ.